Câu hỏi: Cái trí của chúng ta chỉ biết ‘cái đã được biết’. Cái gì trong chúng ta mà thúc giục chúng ta tìm ra ‘cái không biết được’, sự thật, Thượng đế?

Krishnamurti: Cái trí của bạn thúc giục hướng đến cái không biết được hay sao? Có một thôi thúc trong chúng ta về phía cái không biết được, sự thật, Thượng đế? Làm ơn hãy suy nghĩ nó một cách nghiêm túc. Đây không là một câu hỏi hoa mỹ nhưng chúng ta hãy thực sự tìm ra. Có một thôi thúc bên trong mỗi người chúng ta để tìm ra cái không biết được hay sao? Có à? Làm thế nào bạn có thể tìm ra cái không biết được? Nếu bạn không biết nó, làm thế nào bạn tìm ra nó? Có một thôi thúc cho sự thật, hay nó chỉ là một ham muốn cho cái đã được biết, được lan rộng? Bạn hiểu tôi có ý gì chứ? Tôi đã biết nhiều thứ; chúng đã không cho tôi hạnh phúc, thỏa mãn, hân hoan. Vì vậy bây giờ tôi đang muốn cái gì đó khác mà sẽ cho tôi hân hoan nhiều hơn, hạnh phúc nhiều hơn, sinh lực nhiều hơn – bất kỳ điều gì bạn muốn. Liệu cái đã được biết, mà là cái trí của tôi – bởi vì cái trí của tôi là cái đã được biết, kết quả của quá khứ – liệu cái trí đó có thể tìm kiếm cái không biết được? Nếu tôi không biết sự thật, cái không biết được, làm thế nào tôi có thể tìm kiếm nó? Chắc chắn nó phải đến, tôi không phải tìm kiếm nó. Nếu tôi tìm kiếm nó, tôi đang tìm kiếm cái gì đó mà là cái đã được biết, được chiếu rọi bởi cái tôi.

Vấn đề của chúng ta không phải là: cái gì trong chúng ta mà thúc đẩy chúng ta tìm kiếm cái không biết được – điều đó đã rõ ràng rồi. Chính là ham muốn riêng của chúng ta để có nhiều an toàn hơn, nhiều vĩnh cửu hơn, nhiều cố định hơn, nhiều hạnh phúc hơn, để tẩu thoát khỏi phiền muộn, khỏi đau khổ, hoang mang. Đó là động cơ rõ ràng của chúng ta. Khi có động cơ đó, thôi thúc đó, bạn sẽ tìm ra một tẩu thoát tuyệt vời, một chỗ ẩn náu tuyệt vời – trong Phật, trong Chúa hay trong những khẩu hiệu chính trị và mọi chuyện của nó. Đó không là sự thật; đó không là cái không thể biết được, cái không biết được. Vì vậy thôi thúc cho cái không biết được phải kết thúc, tìm kiếm cái không biết được phải ngừng lại; mà có nghĩa rằng phải có hiểu rõ về cái đã được biết chồng chất, mà là cái trí. Cái trí phải hiểu rõ về chính nó như cái đã được biết, bởi vì đó là tất cả mà nó biết. Bạn không thể suy nghĩ về cái gì đó mà bạn không biết. Bạn chỉ có thể suy nghĩ về cái gì đó mà bạn biết.

Khó khăn của chúng ta là cho cái trí không tiếp tục trong cái đã được biết; điều đó chỉ có thể xảy ra khi cái trí hiểu rõ về chính nó và về làm thế nào tất cả chuyển động của nó từ quá khứ, đang chiếu rọi chính nó qua hiện tại sang tương lai. Nó là một chuyển động liên tục của cái đã được biết; liệu chuyển động đó có thể được kết thúc? Nó có thể kết thúc chỉ khi nào hệ thống máy móc của qui trình riêng của nó được hiểu rõ, chỉ khi nào cái trí hiểu rõ về chính nó và những công việc của nó, những phương cách của nó, những mục đích của nó, những theo đuổi của nó, những đòi hỏi của nó – không chỉ những đòi hỏi trên bề mặt mà còn những thôi thúc và những động cơ sâu thẳm bên trong. Đây là một nhiệm vụ gian nan. Không chỉ trong một gặp gỡ hay tại một giảng thuyết hay trong đọc một quyển sách mà bạn sẽ tìm được nó. Trái lại nó cần liên tục cảnh giác, liên tục nhận biết được mọi chuyển động của suy nghĩ – không chỉ khi bạn đang thức giấc mà cũng còn khi bạn đang ngủ. Nó phải là một tiến hành tổng thể, không phải là một qui trình từng phần, thỉnh thoảng.

Cũng vây, ý định phải đúng đắn. Đó là phải chấm dứt sự mê tín rằng phía bên trong tất cả chúng ta đều mong muốn cái không biết được. Chính là một ảo tưởng khi suy nghĩ rằng tất cả chúng ta đang tìm kiếm Thượng đế – chúng ta không tìm kiếm Thượng đế. Chúng ta không phải tìm kiếm ánh sáng. Sẽ có ánh sáng khi không còn bóng tối, và qua bóng tối chúng ta không thể tìm ra ánh sáng. Tất cả mọi điều chúng ta có thể làm là xóa sạch những cản trở mà tạo ra bóng tối, và việc xóa sạch tùy thuộc vào ý định. Nếu bạn đang xóa sạch chúng với mục đích để thấy ánh sáng, vậy thì bạn không đang xóa sạch cái gì cả, bạn chỉ đang thay thế từ ngữ ánh sáng thay vì bóng tối. Thậm chí khi nhìn vượt khỏi bóng tối là một tẩu thoát khỏi bóng tối.

Chúng ta phải suy nghĩ không phải cái gì đang thúc đẩy chúng ta, nhưng tại sao chúng ta lại ở trong tình trạng hoang mang như thế, phiền muộn như thế, ganh đua như thế và thù hận như thế – tất cả những sự việc ngu xuẩn của sự tồn tại của chúng ta. Khi những điều này không còn, vậy thì có ánh sáng, chúng ta không phải tìm kiếm nó. Khi dốt nát tan biến, có thông minh. Những người dốt nát cố gắng trở thành thông minh vẫn còn là dốt nát. Dốt nát không bao giờ có thể biến thành thông minh; chỉ khi nào dốt nát chấm dứt thì mới có thông minh, trí tuệ. Con người dốt nát mà cố gắng trở thành thông minh, thông thái, chắc chắn không bao giờ có thể được. Muốn biết cái gì là dốt nát, người ta phải tìm hiểu nó, không phải trên bề mặt, nhưng trọn vẹn, hoàn toàn, sâu thẳm, sâu sắc; người ta phải tìm hiểu tất cả những tầng khác nhau của dốt nát và khi dốt nát không còn, thông minh hiện diện.

Vì vậy rất quan trọng phải tìm ra, không phải liệu có cái gì đó nhiều hơn nữa, cái gì đó to tát hơn cái đã được biết, mà đang thôi thúc chúng ta hướng về cái không biết được, nhưng thấy cái gì trong chúng ta mà đang tạo ra sự hoang mang, những chiến tranh, những khác biệt giai cấp, sự kênh kiệu, sự chạy theo những người nổi tiếng, sự tích lũy hiểu biết, sự tẩu thoát qua âm nhạc, qua nghệ thuật, qua quá nhiều cách. Chắc chắn, rất quan trọng phải thấy chúng như chúng là, và quay lại chính chúng ta như chúng ta là. Từ đó chúng ta có thể tiếp tục tiến tới. Vậy thì, xóa sạch cái đã được biết tương đối dễ dàng. Khi cái trí yên lặng, khi nó không còn đang chiếu rọi chính nó vào tương lai, ao ước cho cái gì đó; khi cái trí thực sự yên lặng, an bình sâu thẳm, cái không biết được hiện diện. Bạn không thể tìm kiếm nó. Bạn không thể mời mọc nó. Cái bạn mời mọc chỉ là cái bạn biết. Bạn không thể mời mọc một người khách không quen biết. Bạn chỉ có thể mời mọc người bạn quen biết. Nhưng bạn không biết cái không biết được, Thượng đế, sự thật, hay từ ngữ gì bạn muốn. Nó phải đến. Nó chỉ có thể hiện diện khi cánh đồng đúng đắn, khi mảnh đất được dọn dẹp sạch sẽ, nhưng nếu bạn dọn dẹp với mục đích để cho nó đến, vậy thì bạn sẽ không có nó. 

Vấn đề của chúng ta không phải tìm kiếm cái không thể biết được bằng cách nào, nhưng hiểu rõ những qui trình tích lũy của cái trí, mà luôn luôn là cái đã được biết. Đó là một nhiệm vụ gian nan: mà đòi hỏi sự chú ý liên tục, một tỉnh táo liên tục mà trong đó không có ý thức của xao nhãng, của nhận dạng, của chỉ trích; nó là đang hiện diện cùng cái gì là. Chỉ đến lúc đó cái trí có thể yên lặng. Không thiền định nào, kỷ luật nào, có thể làm cho cái trí yên lặng, trong ý nghĩa thực sự của từ ngữ. Chỉ khi nào cơn gió ngừng lại cái hồ mới lặng yên. Bạn không thể làm cho cái hồ lặng yên. Công việc của chúng ta không phải là theo đuổi cái không thể biết được nhưng hiểu rõ sự hoang mang, sự phiền muộn, sự đau khổ, trong chính chúng ta; và rồi cái sự việc đó âm thầm hiện diện, trong đó có hân hoan.