Đạo Phật là Con Đường, là phương pháp đưa chúng ta tới giác ngộ và giải thoát, giải thoát con người khỏi khổ đau phiền não, khỏi sinh tử luân hồi. Đức Phật đã tìm ra con đường giác ngộ giải thoát ấy cho chính Ngài và chỉ dạy cho những ai muốn thực hành lời dạy của Ngài, đều có thể giác ngộ và thoát khỏi sinh tử luân hồi như Ngài.

Sinh thời, Đức Phật dùng ngôn từ để thuyết giảng, không ghi chú thành văn tự, và cũng không có đệ tử nào viết lại tại chỗ vì thời đó chưa có chữ viết. Những lời dạy của Ngài chỉ được truyền miệng và ghi nhớ bằng cách học thuộc lòng qua đọc tụng nhiều lần. Theo các nguồn sử liệu Tích Lan, thì những lời dạy của Ngài được viết thành văn vào khoảng thế kỷ thứ nhất trước Công Nguyên để hình thành kinh điển Pali.

Lục tìm trong ba tạng kinh điển, các nhà nghiên cứu Phật học thời hiện đại đã phát hiện một số kinh có mặt trong thời kỳ đầu hoằng pháp của Đức Phật (tiền Theravada). Những kinh này được gọi là cổ xưa nhất, trong đó bao gồm Phẩm Tám (Atthaka Vagga) và Phẩm Qua Bờ Bên Kia (Parayanavagga) nằm trong Kinh Tập, tạng Pali. Sở dĩ cho là cổ xưa nhất vì nội dung kinh: (1) không chứa yếu tố thần thông, vốn là một đặc tính của những văn kinh về sau, (2) không nói gì về Tứ Diệu Đế, Bát Chánh Đạo, Thập Nhị Nhân Duyên, Thất Giác Chi và Tứ Thiền, (3) không có dạng hệ thống hóa kinh như các kinh điển ngày nay, (4) lời kinh tuy giản dị nhưng rất sâu sắc, và (5) đối tượng nghe pháp là các vị du tăng thâm niên tu tập, sống không nhà, nay đây mai đó.

Rất may mắn, các bản kinh cổ này đều đã được dịch từ văn bản Pali ra Việt ngữ và Anh ngữ. Bản Việt ngữ được dịch bởi Hòa Thượng Thích Minh Châu. Bản Anh ngữ được dịch bởi các Thiền sư Gil Fronsdal, Tỳ khưu Thanissaro Bhikkhu và Tỳ khưu Bhikkhu Anandajoti.

“Kinh Nhật Tụng Sơ Thời” mà quý độc giả đang cầm trên tay được Cư sĩ Nguyên Giác dịch thẳng toàn bộ Phẩm Tám và Phẩm Qua Bờ Kia từ các bản Anh ngữ dịch từ Tạng Pali với lời tóm lược và chú giải từng bài kinh. Mỗi phẩm gồm 16 bài kinh, tổng cộng là 32 bài kinh.

Nội dung kinh tuy giản dị nhưng rất thâm sâu, chỉ thẳng tâm người, không nhuốm mầu sắc tín ngưỡng, siêu việt trên chủ nghĩa giáo điều, các quan điểm, các biên kiến, và xa lìa mọi khái niệm, mọi kiến thức, và mọi nghi lễ. Đây chính là tư tưởng Trung Đạo đầu tiên được Đức Phật nói đến.

Toàn bộ lời kinh là giáo pháp thực hành, do chính Đức Phật giảng dạy vào những năm đầu hoằng pháp, nên nội dung kinh không được sắp xếp theo từng chủ đề, tuy nhiên mỗi bài kinh là một pháp hành và tất cả không ngoài nghĩa giải thoát và giải thoát ở đây chính là vô sở trụ, là xa lìa mọi khái niệm, mọi kiến thức, mọi nghi lễ… là người không tạo tác gì, là người buông bỏ hết, kể cả tâm buông bỏ.

Có thể nói Kinh Nhật Tụng Sơ Thời là kinh cốt tủy của Đạo Phật mà tất cả kinh điển Nam Truyền, Bắc Truyền, Tạng truyền, và các luận giải đều xuất nguồn từ tư tưởng kinh này.

Có một câu được nói nhiều lần trong kinh như là một mệnh lệnh cho những ai muốn đi theo con đường giác ngộ giải thoát của Đức Thế Tôn. Đó là Đừng để dính mắc vào bất cứ gì cả. Tăng đoàn của Ngài từ thời xưa cho đến thời nay đều thực hành sự chẳng để dính mắc. Đây là một pháp hành rất gọn và thẳng tắp, được cho là tuyệt hảo. Nếu còn dính mắc, ngay cả vào điều lành, ngay cả vào ý niệm “đừng dính mắc” này là trong tâm sẽ dấy lên tư tưởng nhiễm ô và tâm liền trở nên bất tịnh. Dính mắc vào bất cứ gì là mang gánh nặng trên mình. Dù gánh bên vai hay đội trên đầu một bao vàng bạc kim cương đá quý cũng nặng y như đang vác một bao cát đá. Vậy thì, theo lời Phật dạy, đừng mang cát đá, cũng đừng mang vàng bạc, châu báu, kim cương. Hãy buông chúng xuống. Đừng để bất cứ vật gì dù nặng như kim cương, đá quý hay nhẹ như sợi tơ trời trong tâm. Hãy buông cả thân và tâm. Hãy xa lìa cả ba thời quá khứ, hiện tại, và vị lai. Hãy vô sở trụ.

Trân trọng kính giới thiệu.

Tâm Diệu | Nhà xuất bản Ananda Viet Foundation